ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ:ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ

Ο σίδηρος είναι απαραίτητο συστατικό διατήρησης της καλής υγείας των περισσότερων μορφών ζωής, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Ωστόσο, ο έλεγχος της συγκεκριμένης ουσίας είναι κρίσιμος, καθώς η ενδεχόμενη αδυναμία απορρόφησής της από τον οργανισμό μπορεί να την μετατρέψει σε ιδιαίτερα τοξικό παράγοντα...
Βασικές λειτουργίες σιδήρου

Μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ιστούς και αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα από τους ιστούς προς τους πνεύμονες
Διευκόλυνση και επιτάχυνση του ενεργειακού μεταβολισμού

Παραγωγή αντιοξειδωτικών ουσιών, οι οποίες λειτουργούν ανασταλτικά στη δράση των ελεύθερων ριζών
Ανάπτυξη των κυττάρων και συμβολή στον σχηματισμό του DNA
Αποθήκευση σιδήρου

Η μεγαλύτερη συγκέντρωση σιδήρου στο σώμα παρατηρείται στην αιμογλοβίνη, την πρωτεΐνη του αίματος που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς. Επιπλέον, μικρότερες ποσότητες σιδήρου υπάρχουν:στη μυογλοβίνη,
την πρωτεΐνη που συμβάλλει στην παραγωγή οξυγόνου στους μύες
στα ένζυμα που διευκολύνουν τις βιοχημικές αντιδράσει
στις πρωτεΐνες που μεταφέρουν τον σίδηρο στο αίμα και τον αποθηκεύουν στα ερυθρά αιμοσφαίρια.

Πηγές σιδήρου

Υπάρχουν δύο βασικά είδη σιδήρου:

Ο αιμοσίδηρος: περιέχεται κυρίως στο κόκκινο κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια. Αν και αποτελεί μόνο το 10 – 15% του συνολικού προσλαμβανόμενου σιδήρου, απορροφάται σχετικά εύκολα γιατί επηρεάζεται λιγότερο από λοιπούς διατροφικούς παράγοντες.

Ο μη – αιμοσίδηρος: περιέχεται σε φυτικά τρόφιμα, όπως οι φακές, τα φασόλια, τα δημητριακά και τα ξερά βερίκοκα.
Συνιστώμενη Ημερήσια Ποσότητα

Η γενική προτεινόμενη ημερήσια ποσότητα σιδήρου είναι τα 14mg για άνδρες και γυναίκες. Υπάρχουν, ωστόσο, κατηγορίες πληθυσμού που εμφανίζουν μεγαλύτερες ανάγκες πρόσληψης:

Βρέφη: Πριν τον τοκετό, το έμβρυο αποθηκεύει σίδηρο ανάλογα με το μέγεθος του σώματός του. Αυτό σημαίνει ότι τα βρέφη γεννιούνται με ικανοποιητικά φυσικά αποθέματα σιδήρου. Εξαίρεση, βεβαίως, αποτελούν τα πρόωρα και ελλειποβαρή βρέφη, τα οποία διαθέτουν μικρότερες ποσότητες αποθηκευμένου σιδήρου. Συνεπώς, για το πρώτο εξάμηνο της ζωής του βρέφους, το μητρικό γάλα φαίνεται να είναι η ιδανικότερη επιλογή στη διατροφή του, καθώς καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του σε σίδηρο.

Έχει παρατηρηθεί, ωστόσο, ότι ο αποκλειστικός θηλασμός αυξάνει τον κίνδυνο δημιουργίας αρνητικού ισοζυγίου σιδήρου σε βρέφη ηλικίας 4 - 6 μηνών. Αυτό συμβαίνει διότι στο διάστημα αυτό τριπλασιάζεται το βάρος τους και διπλασιάζεται το μέγεθος του εγκεφάλου τους. Η ραγδαία αύξηση της μάζας του σώματος συνεπάγεται αυξημένες απαιτήσεις σιδήρου, οι οποίες ανέρχονται στα 6mg για βρέφη 0 - 6 μηνών και 10mg για βρέφη 6 - 12 μηνών. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητη από τον 6ο μήνα και μετά η συμπληρωματική χορήγηση σιδήρου μέσω διατροφικών πηγών.

Έφηβοι: Η εφηβεία είναι μια περίοδος ταχείας σωματικής ανάπτυξης. Ιδιαίτερα στα κορίτσια, η απώλεια αίματος που εμφανίζεται με την εμμηνόρροια ενισχύει την αυξανόμενη πρόσληψη σιδήρου.

Άτομα με έντονη σωματική άσκηση: Μελέτες έχουν δείξει ότι οι αθλητές που πραγματοποιούν έντονη σωματική άσκηση παρουσιάζουν υψηλότερη απαίτηση σε σίδηρο κατά 30% λόγω του ταχύτερου ρυθμού απώλειάς του.

Γυναίκες σε περίοδο εγκυμοσύνης: Η αυξημένη χρήση σιδήρου από το αναπτυσσόμενο έμβρυο και τον πλακούντα, καθώς επίσης και η σημαντική αύξηση του όγκου του αίματος υπαγορεύουν υψηλότερες απαιτήσεις σιδήρου.

Άτομα με χρόνια αιμορραγία ή συχνή απώλεια αίματος: Σε περιπτώσεις που παρατηρείται έντονη συχνή απώλεια αίματος (π.χ. χρόνια εντερική παρασιτική μόλυνση, αιμοδοσία, εμμηνόρροια) είναι συνήθης η ανεπάρκεια σιδήρου.

Χορτοφάγοι: Ο μη – αιμοσίδηρος απορροφάται λιγότερο αποτελεσματικά από τον αιμοσίδηρο. Έχει υπολογιστεί ότι η βιολογική διαθεσιμότητα του σιδήρου σε μια χορτοφαγική διατροφή είναι μόνο 10%, σε αντίθεση με τον περιεχόμενο σίδηρο σε μια μικτή διατροφή που ανέρχεται στο 18%.
Απορρόφηση σιδήρου

Έχει αποδειχθεί μέσα από μελέτες ότι ο ρυθμός απορρόφησης του σιδήρου συσχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με τους παρακάτω παράγοντες:Το ολικό ποσό του αποθηκευμένου σιδήρου
Τη συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα
Το ποσοστό του οξυγόνου στο αίμα


Επιπλέον, η απορρόφηση του σιδήρου επιταχύνεται ή επιβραδύνεται από διάφορα συστατικά τροφίμων.

Για παράδειγμα, συστατικά όπως:Η βιταμίνη Α
Η βιταμίνη C
Οι πρωτεΐνες που εμπεριέχονται στο κρέας και το ψάρι
Ο χαλκός
Η φρουκτόζη


αυξάνουν την απορρόφηση του σιδήρου.
Αντίθετα, στοιχεία όπως: Το ασβέστιο
Οι τανίνες (που βρίσκονται στο τσάι)
Οι πολυφαινόλες (που βρίσκονται στα φρούτα και τα λαχανικά)
Τα φυτικά οξέα (που βρίσκονται στα όσπρια και σε ολόκληρους σπόρους)


έχουν αποδειχθεί ότι λειτουργούν ανασταλτικά στην απορρόφηση του σιδήρου.
Τοξικότητα σιδήρου

Η συνηθέστερη αιτία των μοιραίων περιστατικών δηλητηρίασης στα παιδιά κάτω των 6 ετών είναι η τυχαία υπερβολική δόση προϊόντων που περιέχουν σίδηρο. Αυτό καταδεικνύει πως ο σίδηρος, πέρα από μια πολύτιμη ζωτική ουσία, μπορεί ταυτόχρονα να εξελιχθεί σε έναν ιδιαίτερα τοξικό παράγοντα. Η τοξικότητα του σιδήρου έγκειται άμεσα στην ταχύτητα απορρόφησης του συγκεκριμένου συστατικού από τον οργανισμό. Τα συμπτώματα της οξείας τοξικότητας μπορούν να εμφανιστούν με δόσεις σιδήρου 20 - 60mg/kg σωματικού βάρους, αν και η στοματική θανατηφόρα δόση είναι αρκετά μεγαλύτερη (200 - 250mg/kg σωματικού βάρους).

Η οξεία δηλητηρίαση σιδήρου εξελίσσεται σε τέσσερα στάδια:
Εντός 6 ωρών από την κατάποση του σιδήρου το άτομο εκδηλώνει τα πρώτα συμπτώματα, όπως ναυτία, εμετό, κοιλιακούς πόνους, αδυναμία σφυγμού ή ταχυπαλμία, χαμηλή αρτηριακή πίεση, πυρετό και δύσπνοια.
Στη συνέχεια, τα συμπτώματα υποχωρούν για περίπου 24 ώρες.
Τα συμπτώματα επανέρχονται έως και 48 ώρες μετά την κατάποση του σιδήρου και επιβαρύνουν σοβαρά τη λειτουργία των νεφρών, του ήπατος, του καρδιαγγειακού, του αιματολογικού και του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Η ενδεχόμενη μακροπρόθεσμη ζημιά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, το συκώτι και το στομάχι εκδηλώνεται συνήθως 2 - 6 εβδομάδες μετά την κατάποση.
Αναιμία

Η αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου αποτελεί πολύ συχνή πάθηση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) εκτιμά ότι 600 - 700 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από έλλειψη σιδήρου, στοιχείο που την καθιστά ως την σημαντικότερη διατροφική ανεπάρκεια, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Μία ιδιαίτερα συνήθης μορφή αναιμίας είναι η λεγόμενη «Σιδηροπενική Αναιμία». Τα συχνότερα συμπτώματα της συγκεκριμένης ασθένειας είναι τα εξής:Χλωμάδα
Αδυναμία,
καταβολή
Δύσπνοια
Ταχυπαλμία
Ζάλη
Στοματίτιδα,
γωνιακή χειλίτιδα
Τριχόπτωση

Αίτια σιδηροπενικής αναιμίαςΜειωμένη πρόσληψη σιδήρου
Αυξημένες ανάγκες του οργανισμού για σίδηρο (εγκυμοσύνη, σωματική άσκηση)
Αυξημένες απώλειες (έμμηνος ρύση, αιμορραγίες)
Κακοήθη νοσήματα
Μειωμένη απορρόφηση



Η ανεύρεση του αιτίου της σιδηροπενίας είναι εφικτή στο 80 – 85% των περιπτώσεων και η αναζήτησή του δεν πρέπει να λησμονείται γιατί συχνά η σιδηροπενία αποτελεί την πρώτη εκδήλωση σοβαρής υποκείμενης νόσου.
Πρόληψη & Θεραπεία

Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης της σιδηροπενίας είναι η κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε σίδηρο, όπως:Συκώτι και άλλα κρέατα
Θαλασσινά
Φασόλια
Πράσινα φυλλώδη λαχανικά
Ξηροί καρποί
Δημητριακά


Επιπλέον, η πρόληψη της σιδηροπενίας είναι ιδιαίτερα σημαντική σε πληθυσμούς με αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο. Προτείνεται η κατανάλωση εμπλουτισμένου σε σίδηρο γάλακτος σε νεογνά, βρέφη και παιδιά στην ανάπτυξη (1mg/kg/ημ), καθώς και η χορήγηση σιδήρου σε εγκύους (100mg/ημ) και σε πρόωρα νεογνά (2mg/kg/ημ).

Οι μέθοδοι θεραπείας της αναιμίας ποικίλουν ανάλογα με το αίτιο πρόκλησής της. Για παράδειγμα, αν η αιτία είναι η έλλειψη σιδήρου από τη διατροφή, τότε συνιστάται ο εμπλουτισμός του διαιτολογίου με τροφές πλούσιες σε σίδηρο. Επιπλέον, αν η αναιμία προκύπτει από μία σοβαρή συστηματική ή μακροχρόνια απώλεια αίματος, η θεραπεία θα πρέπει να εστιάσει ακριβώς στην αναστολή της συγκεκριμένης κατάστασης.

Πάντως, σε περιπτώσεις αποκατάστασης του ελλείμματος σιδήρου στον οργανισμό μέσω φαρμακευτικών σκευασμάτων, είναι βασικό και χρήσιμο να γνωρίζει ο ασθενής τις παρακάτω αλήθειες:

Η συνιστώμενη ημερήσια δόση υπολογίζεται με βάση την περιεχόμενη ποσότητα στοιχειακού σιδήρου. Ικανοποιητική δόση για έναν ενήλικο θεωρούνται τα 200mg στοιχειακού σιδήρου, ποσότητα στην οποία ο ασθενής θα πρέπει να φτάσει σταδιακά και όχι απευθείας.

Η καλύτερη δυνατή απορρόφηση του σιδήρου εξασφαλίζεται με άδειο στομάχι. Ωστόσο, όταν ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα (π.χ. ναυτία, διάρροια, εμετό) που συνήθως υποχωρούν με τη συνέχιση της θεραπείας, συνιστάται η λήψη του κατά το γεύμα.

Σε περίπτωση που ο ασθενής εμφανίζει δυσκοιλιότητα, θα πρέπει να αυξήσει την ποσότητα φυτικών ινών στη διατροφή του, ακόμη και αν κάτι τέτοιο ίσως προκαλέσει μείωση της ικανότητας απορρόφησης του σιδήρου.

Μετά τη διόρθωση της αναιμίας, προτείνεται η συνέχιση της αγωγής για 3 – 6 μήνες με δόση μικρότερη των 100mg με στόχο την πλήρωση των σιδηραποθηκών του μυελού. Το συγκεκριμένο βήμα επικουρικής υποστήριξης του οργανισμού με σίδηρο δεν θα πρέπει να υποτιμάται, καθώς αποτελεί το συνηθέστερο αίτιο αποτυχίας της θεραπείας.

www.advancehealth.gr